حسابداری تغییر سطح قیمت ها و ارزش عادله
بنابر اصل عینیت و واقعیت، بایستی فعالیتهای مالی در صورت وقوع و با در دست داشتن مدارک عینی حاکی از رویداد، فعلی مالی، در اسناد و دفاتر حسابداری ثبت و ضبط و گزارش گردند بنابر اصل دیگر ثبت و گزارش رویدادهای مالی بایستی براساس ارزش پولی و بر مبنای واحد پول رایج در هر کشور، ثبت و گزارش شوند.در نتیجه به دلیل رعایت اصول فوق ثبت و گزارش عملیات حسابداری هر موسسه یا شرکت، به خودی خود ، به صورت ارزشهای پولی در تاریخ وقوع خواد بود و با ارزشهای جاری فاصله خواهد یافت زیرا ثبت و گزارش اصلاعات مالی بر مبنای واحد پول رایج هر کشور، به دلیل ثابت نبودن ارزش واحد پولی در سالیان متمادی باعث ایجاد تفاوت بین ارزش تمام شده تاریخی و ارزشی جاری خواهد شد و به همین دلیل اطلاعات حسابداری در سالیان متمادی قابل مقایسه بودن خود را از دست خواهند داد با وجود پیشرفتهای مهم در علوم و فنون و با وجود ثابت بودن بسیاری از واحدهای کاربردی در جامعه نظیر واحد وزن ، واحد طول و حجم و بسیاری دیگر از واحدها و شاخصها که انسانها در زندگی روزمره به کار می برند، مهم ترین واحد شاخص کاربردی در زندگی انسانها یعنی واحد پول رایج هر کشور همواره در مسیر تغییر ارزش قرار داشته و بسیاری از انسانها از این تغییرات صاحب ثروت و سرمایه هنگفت شده و بسیاری دیگر از هستی ساقط شده اند. ثابت نبودن معیار و ارزش پول در طول زمان، باعث تغییر سطح قیمتها می شود.اما اطلاعات ثبت شده در دفاتر و گزارشات مالی حسابداری بر مبنای تاریخ وقوع و ارزش پول در روز وقوع صورت گرفته و پس از گذشت زمان قابل تغییر نمی باشد و در نتیجه قیمتهای ثبت شده در اسناد و دفاتر حسابداری منعکس کننده تغییرات ارزش پول و تغییرات قیمتها نیستند و به همین علت است که استفاده کنندگان از اطلاعات و صورتهای ملی، مانند سرمایه گذاران وام دهندگان،بستانکاران و مدیران ، اطلاعات مندرج در صورتهای مالی را در سالیان متمادی قابل اعتماد نمی دانند و لذا تعدیل ارزشهای تمام شده تاریخی به ارزش جاری به عنوان عوامل و ابزاری جهت حذف اطلاعات گمراه کننده یا تعدیل اطلاعات مندرج در صورتهای مالی اساسی به منظور افزایش بیشتر قابلیت اعتماد و اتکای آنها به کار می رود. برای تبدیل یا تعدیل ارزشهای تمام شده تاریخی، حسابداری تغییر قیمتها که مبحثی کاملا جدید در حسابداری می باشد توسط کمیته استانداردهای بین المللی حسابداری در جلسه اکتبر 1989بیانیه ضمیمه شماره 15 با نام گزارش آثار تغییر قیمتهای را که از اول سال 1990قابل اجرا می باشد صادر نموده است.بر طبق بیانیه مزبور، گزارش آثار تغییر قیمتها به صورت حسابداری به ارزشهای تاریخی همگن(هم ارز)حسابداری به ارزشهای جاری و حسابداری به ارزشهای جاری همگن(هم ارز) جزو وظایف حسابداری معین شده است.برای تهیه گزارشات بر مبنای حسابداری تغییر قیمتها ابتدا بایستی اقلام پولی و غیر پولی و محاسبه سود و یا زیان قدرت خرید مازاد و اقلام پولی به عمل آید و سپس حسابداری به ارزشهای تاریخی همگن یا ارزشهای جاری همگن انجام شود.
اقلام پولی و غیر پولی
اقلام پولی شامل اقلامی از دارائی ها و بدهی های شرکت است که با گذشت زمان و تغییر قیمتها در مبالغ بازیافت بازپرداخت آن ها حاصل نمی شود عدم تغییر ارزش اقلام پولی حداقل شامل یک دوره مالی خواهد بود برعکس اقلام غیر پولی شامل اقلامی هستند که در طول زمان یا تغییر قیمت ها یا افزایش و کاهش ارزش پول بهای آن ها نیز تغییر خواهد نمود مهمترین اقلام پولی عبارتند از : وجوه نقد (صندوق و بانک )موجودی ها و مطالبات ارزی ،حساب ها و اسناد دریافتی یا حساب بدهکاران ،ذخیره مطالبات مشکوک الوصول ،سهام ممتاز بدون حق مشارکت و حق تبدیل ،اوراق قرضه دریافتنی عادی و غیر قابل تبدیل به سهام ،وام و مساعده به کارکنان شرکت ،دریافتنی های بلند مدت ،سپرده های دریافتی ،وجوه قابل بازیافت از بیمه عمر پیش پرداخت قطعی غیر قابل افزایش به فروشندگان ،اضافه پرداختنی بابت مالیات بر درآمد ،پیش پرداخت بهره ،حساب ها و اسناد پرداختی بابت مالیات بر درآمد ،پیش پرداخت بهره ،حسابها و اسناد پرداختی ،تعهدات ارزی پرداختنی (با مبلغ ثابت )،پیش دریافت های قطعی (غیر قابل افزایش )از مشتریان ،زیان های تحقق یافته بابت خرید های قطعی ،سپرده های پرداختنی ،وام های پرداختنی اوراق قرضه پرداختنی و صرف و کسر تخصشیصش نیافته ی آن ...
مهمترین اقلام غیر پولی عبارتند از : موجودی کالا ، سرمایه گذاری در سهام عادی سایر شرکت ها و سایر سرمایه گذاری های غیرتلفیقی ، اموال ، املاک ، ماشین آلات و تجهیرات ، استهلاک انباشته املاک، اموال، ماشین آلات و تجهیزات سپرده های بازنشستگی و غیره
جداسازی اقلام پولی و اقلام غیر پولی بدین جهت صورت می گیرد که :
الف) با توجه به تورم ، داشتن دارائی پولی باعث از دست رفتن قدرت خرید است
ب) با توجه به تورم، داشتن بدهی های پولی باعث افزایش قدرت خرید است.
پ)اگر دارائی پولی بیش از بدهی های پولی باشد، مازاد پولی مثبت وجود دارد که باعث زیان قدرت خرید می باشد.
ت) اگر بدهی های پولی بیش از دارائی های پولی باشد، مازاد پولی منفی وجود دارد که مازاد پولی منفی ، سود قدرت خرید را در بر دارد
محاسبه سود یا زیان قدرت خرید مازاد اقلام پولی که پدیده ای خارجی است ، نتیجه تغیر سطح قیمت ها می باشد و در بعضی مواقع ناشی از تصمیم گیریهای مدیریت نیز می باشد. در صورتی که سود یا زیان ویژه مندرج در صورتحساب سود یا زیان، خالص افزایش یا کاهش قدرت خرید موسسه را که راساً از فعالیت های عملیاتی عادی و مستمر آن نتیجه شده است را مشخص می سازد.
