نظریه های مربوط به اندازه گیری سودخالص
1-نظریه عملکردجاری
مفهوم عملکردجاری براندازه گیری کارایی واحدتجاری تاکیدمی کند.اصطلاح کارایی به استفاده موثرازمنابع موجود واحدتجاری درعملیات وکسب سودمربوط می شود.درتعبیراقتصادی کارایی به ترکیب صحیح عوامل تولیدیعنی زمین ونیروی کار وسرمایه ومدیریت مربوط می شود.در محاسبه سودبراساس نظریه فوق تاکیدخاصی براصطلاحات( جاری) و(عملیات)شده وفقط ان نوع از رویدادهاوتغیرات ارزش که توسط مدیریت قابل کنترل بوده ومعلول تصمیمات دوره جاری است بایددرمحاسبه دخالت داده شود.طبق نظریه عملکردجاری تغییراتی که مربوط به دورهای قبل بوده امادردورهای مزبورشناسایی وثبت نشده است نبایددرمحاسبه سودخالص منظورشود.مثلا شناسایی یک اشتباه محاسباتی درسودخالص دورهای قبل به دلیل اینکه بازتاب کارایی مدیریت دردوره جادی نیست نمی تواند درمحاسبه سودخالص دوره جاری منظورشود.همچنین جنبه دیگراین نظریه این است که برای محاسبه سودخالص تنهارویدادها وتغیراتی باید درنظرگرفته شودکه ناشی ازعملیات عادی است.
دلایل طرفداران نظریه عملکردجاری
موافقین نظریه عملکردجاری دلایل زیررادردفاع ازنظریه مزبورعنوان می دارند 1-سودخالص بایدبرعملیات عادی ومتعارف واحدتجاری تاکید کند واقلام غیرمترقبه(اقلامی که غیرعادی وغیر مستمرمی باشند)دران منظورنشود. 2-منظوراصلی ازتهیه صورتحساب سود وزیان سالانه اگاه کردن گروهای ذینفع ازمبلغی است که واحدتجاری ازمحل عملیات جاری طی دوره مالی تحصیل کرده است. 3-سودخالص دوره مالی بایداشکارا نشان دهدکه در دوره جاری چه رویدادهایی اتفاق افتاده است تامقایسه عملیات باسالهای قبل وباعملکردسایرواحدهای تجاری امکانپذیرباشد. 4-استفاده کنندگان صورتهای مالی درصورت منظورکردن اقلام غیرمترقبه درمحاسبه سودخالص غالبا توانایی تعیین سودتحصیل شده ازعملیات راندارند. 5-انعکاس اقلام غیرمترقبه ی بااهمیت درصورت سود وزیان ممکن است انچنان سودخالص راتحریف کندکه موجب قضاوتهای نابجا در موردنتیجه عملکرد واحد تجاری شود.
2-نظریه شمول کلی(سودجامع)
طبق این نظریه سودبایدشامل کلیه تغیرات درحقوق صاحبان سهام که با ثبت عملیات یاتجدید ارزیابی واحدتجاری طی یک دوره مالی مشخص شناسایی می شودبااستثنای توزیع سودسهام و نقل وانتقال سرمایه ای باشد.بدین ترتیب اقلام غیرمستمر اقلام غیرعادی که در دوره جاری واقع شده اند واقلام دورهای قبل همه درصورتحساب سودوزیان ارائه می گردد.اماهریک از اقلام مذکورمی تواندبه طورجداگانه افشاشود.
دلایل طرفداران نظریه شمول کلی
طرفداران نظریه شمول کلی ادعامی کنندکه گزارش اقلام موثر برحقوق صاحبان سهام درصورت سود وزیان به استثنای توزیع سودسهام ومعاملات بین واحدتجاری وصاحبان ان اطلاعات مفیدتری رادراختیار استفاده کنندگان صورتهای مالی قرارمی دهد وانان راقادرمی سازدتا اهمیت اقلام واثرانها رابرنتایج عملیات واحدتجاری ارزیابی کنند.برخی ازدلایل طرفداران نظریه فوق به شرح فوق به شرح زیراست 1-اگرسودهای خالص سالانه برای تمام عمرواحدتجاری باهم جمع شودبایدمعادل کل سودخالص واحدمزبورباشد.عدم انعکاس اقلام بدهکارناشی از رویدادهای غیرمترقبه ویااصلاحات دوره های قبل درمحاسبه سودخالص دوره های مربوط باعث می گردد که سود ان دوره هابیش ازمیزان واقع گزارش گردد. 2-حذف برخی از اقلام بدهکار وبستانکار از محاسبه سودخالص باعث دستکاری وتحریف احتمالی رقم سودخالص سالانه می شود. 3-اگر صورتحساب سود وزیان شامل کلیه اقلام درامدو هزینه شناسایی شده درطول دوره باشد.تهیه ان اسانتروبرای استفاده کنندگان صورتهای مالی مفهومتربوده دستخوش قضاوتهای فردی مدیران یا حسابداران تهیه کنده ی صورتهای مالی قرارنمی گیرد. اگرچه هردو نحوتفکرمشروح بالا هنوز وجود دارد امااصول پذیرفته شده حسابداری فعلی تاحدود زیادی ازنظریه (شمول کلی)پشتیبانی می کند.ازاین روسودخالص باید شامل کلیه اقلام سود وزیان درطول دوره مالی به جز اصلاح اشتباهات مربوط به دوره های مالی قبل سودسهام ومبادلات سرمایه ایی باشد.
