نقطه سربه سر و تجزیه و تحلیل اهرمها

[مهدی نگهبان]

نقطه سربه سر و تجزیه و تحلیل اهرمها    
با استفاده از نقطه سربه سر ، رابطه بین فروش ، بهای کالای فروش رفته و سود شرکت ( به صورت فرمول جبری و رسم منحنی ) و نیز تأثیراتی که این عوامل در یکدیگر دارند بهتر درک می شود . هدف از محاسبه ی اهرمها نیز اندازه گیری درصد تغییر سود خالص به ازای 1 درصد تغییر در فروش است . ارتباط بین عوامل یاد شده را می توان به صورت جبری یا نموداری نشان داد . برای محاسبه ریسک و پیش بینی کردن سود از اهرم استفاده می کنند .
محاسبه سود و ریسک
با تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر می توان به روابط متقابل فروش ، بهای تمام شده کالای فروش رفته و هزینه ها پی برد . از آنجا که سود آوری شرکت ، در یک دوره زمانی مشخص ، در صورت سود و زیان منعکس می شود این صورت را به صورت اعداد و فرمول جبری نشان می دهیم .
گرچه با استفاده از تجزیه و تحلیل سر به سر می توان سود آوری شرکت را ( بر اساس آحاد محصولی که به فروش رفته ) ارزیابی کرد ، نمی توان با این روش ، درصد تغییرات سود را به طور مستقیم بر مبنای درصد تغییرات فروش محاسبه کرد .
تهیه سود و زیان برای شرکتی که چندین نوع کالا تولید و به بازار عرضه می کنند .
فرض بر این است که شرکت فقط یک کالا تولید و عرضه می کند و ساختار درآمد و هزینه آن به شرح ذیل است :
1.   شرکت مورد نظر فقط یک محصول تولید می کند و به قیمت مشخصی به فروش می رساند .
2.   هزینه های تولیدی و عملیاتی شرکت از یک هزینه متغیر واحد محصول و هزینه های ثابت تشکیل می شوند .
3.   هزینه بهره شرکت با میزان وام آن متناسب است .
4.   شرکت به سهام ممتاز منتشر شده سود سهم می پردازد .
5.   شرکت باید 40 درصد سود مشمول مالیات خود را به عنوان مالیات به دولت بپردازد .
هزینه های ثابت و متغیر
برخی اقلام هزینه ، مانند اجاره ، آب و برق ، حقوق مدیران و هزینه نگهداری داراییها ، در دوره حسابداری ، ثابت هستند . سایر هزینه ها مانند بهای تمام شده کالای خریداری شده و دستمزد کارکنان متناسب با سطح تولید تغییر می کنند . برخی دیگر از اقلام هزینه نیمه متغیر هستند : زیرا از دو جزء تشکیل شده اند : یک جزء متغیر و یک جزء ثابت : برای مثال می توان حقوق اضافه کاری کارکنان و هزینه های مربوط به تعمیرات و نگهداری را نام برد .
ود قبل از بهره و مالیات
این صورت با فروش آغاز شده ، با رقم متعلق به سود قبل از بهره و مالیات پایان می یابد . این بخش از صورت سود و زیان هزینه های جاری مربوط به تولید ، بازاریابی ، اداری و غیره را در بر دارد ، یعنی همان مقادیری را که شرکت برای ایجاد درآمد به مصرف می رساند ، ولی این بخش صورت ارقام مربوط به هزینه های تأمین مالی ، مالیات و سود سهام را ندارد .
خط هزینه های ثابت ، موازی محور افقی است به این معنا که با تغییر تولید ، مقدار هزینه های ثابت تغییر نمی کند .
خط هزینه های متغیر شیب مثبت دارد به این معنا که با افزایش حجم تولید ، هزینه های متغیر افزایش می یابد .
 اهرم عملیاتی
روش مهم دیگری که برای تجزیه و تحلیل بخش عملیاتی صورت سود و زیان بکار می رود محاسبه تأثیرات تغییر در سطح فروش بر رقم سود قبل از بهره و مالیات ( EBIT ) است . یکی از راههای انجام دادن این کار محاسبه درجه ی اهرم عملیاتی است که به صورت (( درصد تغییرات سود قبل از بهره و مالیات تقسیم بر درصد تغییرات تولید )) تعریف می شود .
کاربرد نخست اهرم عملیاتی : توجیه درصد تغییر شدیدی که در (( سود قبل از بهره و مالیات )) رخ می دهد . اصولاً اهمیت اهرم عملیاتی به این علت است که تغییر اندک در سطح فروش ، تغییرات شدیدتری در سود قبل از بهره و مالیات (EBIT ) ایجاد می کند .
کاربرد دوم اهرم عملیاتی : توجیه اشتباهات مربوط به پیش بینی سود قبل از بهره و مالیات است .
محاسبه ریسک تجاری . بخشی از کل ریسک شرکت که مربوط به ترکیب داراییها و تصمیمات عملیاتی است (( ریسک تجاری )) نامیده می شود .
هر اندازه درجه اهرم عملیاتی بزرگتر باشد ، ریسک خطای پیش بینی سود قبل از بهره و مالیات ( EBIT ) بیشتر می شود و در نتیجه احتمال اینکه مقدار واقعی سود قبل از بهره و مالیات منفی شود بیشتر خواهد شد .
سود هر سهم و سود قبل از بهره و مالیات
این بخش از صورت سود و زیان دربردارنده ی هزینه بهره وامها و اوراق قرضه ، مالیاتها و سود سهام ممتاز است . این اقلام ( به استثنای مالیات ) هزینه هایی هستند که شرکت برای تأمین مالی به مصرف رسانیده است .
اهرم مالی
در محاسبه اهرم مالی ، به بخش مالی صورت سود و زیان توجه می شود . در اینجا به رابطه بین سود قبل از بهره و مالیات به عنوان یک متغیر مستقل ، و سود هر سهم به عنوان یک متغیر وابسته توجه می شود . درجه اهرم مالی نشان دهنده درصد تغییر سود هر سهم در ازای یک درصد تغییر سود قبل از بهره و مالیات است .
کاربردهای اهرم مالی . اهرمهای مالی با توجه به ویژگیهایی که دارند و تفسیرهایی که از آنها می شود کاربردهای متعدد و گوناگونی دارند و کاربرد آنها در مدیریت مالی بسیار متداول است .
منبع:مدیریت مالی،ریموند پی نوو