کتاب:اصول حسابرسی
مولفان:دکتر اسفندیار دشمن زیاری(عضو هیات علمی و مدرس دانشگاه)
علیرضا ثابتی(عضو انجمن علمی حسابداران خبره و مدرس دانشگاه)
موضوع:مدارک،روش هاو تکنیک های حسابرسی
مدارک مورد نیاز حسابرسان و روش های حسابرسی:
هدف نهائی از حسابرسی اظهار نظر درباره درستی صورتهای مالی دستگاه تحت رسیدگی است.برای این منظور،حسابرسان رسیدگی هائی انجام می دهند که بر اساس اصول و موازین مورد قبول و متداول حسابرسی نظر نهائی که اظهار نظر می کنند،باید بر مبنای نتیجه این رسیدگی ها باشد.
به طور کلی می توان گفت که هدف از کلیه ان رسیدگی ها،گرد اوری یک سری اطلاعات و مدارک است که پس از طبقه بندی و مربوط ساختن آنها به یکدیگر،حسابرسدرباره آنها قضاوت کرده و نظر حرفه ای خود را ارائه می کند.لازم به ذکر است که اطلاعات و مدارک گرد آ وری شده بوسیله حسابرسان،ارتباط مستقیمی با نوع و محتوی صورت های مورد رسیدگی دارد.
اصولا وظیفه حسابرسان مستقل عبارت است از،انجام رسیدگی هائی که انها را قادر به ارائه اظهار نظر در مورد مطلوبیت صورت های مالی سازد.بنابراین می توان حسابرس رافرایند گرد اوری و ارزیابیمدارک کافی تلقی کرد.این امر مبنائی ،برای اظهار نظر در مورد صورتهای مالی فراهم می سازد.اطلاعات و مدارکی که بوسیله حسابرسان طی رسیدگی هاگرد اوری می شود،از فرم ها و کاربرگهای متعددی تشکیل می گردد.به عنوان مثال ،کاربرگ مشاهده عینی از دارائی ها،نامه اشخاص ثالث در مورد تایید معاملات،قضاوت حسابرس راجه به ارزیابی کنترل های داخلی و اطلاعات دریافتی از طریق مکالمات تلفنی به نوان مدارک حسابرسی تلقی می شوندکفایت مدارک مستند،به کیفیت یا اعتبار انها مربوط می شود.کفایت مدارک مستند به عنوان مختلفی بستگیدارد.برای نمونه می توان به برخی از انهابه شرح زیر اشاره کرد:
الف-تحصیل مدارک از منابع مستقل
هنگامی که حسابرسان مدارکی را از منبعی مستقل خارج از حیطه اختیارات صاحب کار تحصیل می کنند،اعتبار مدارک افزایش می یابد.
ب – مدارک حسابداری
هنگامی که حسابرسان سعی دارند با ردیابی در مدارک حسابداری اقلامی را در صورت های مالی اثبات کنند،به طورمعمول فرایند ردیابی را از طریق مراجعه به دفتر روزنامه،دفتر کل و مدارک کتبی تکمیل می کنند.بنابراین،وجود کنترل های داخلی و حسابداری قوی قاطعانه در کیفیت مدارک حسابداری و سایر مدارک تهیه شده صاحب کار در تشکیلات موثر است.
پ-تحصیل مدارک(سند کتبی)بدون واسطه
هنگامی که حسابرسان به طور مستقیم اطلاعاتی را تحصیل می کنند،کیفیت مدارک حسابرسی افزایش می یابد.علاوه بر این ،کفایت مدارک مستندهنگامی افزایش میابد که حسابرسان قادر به دریافت اطلاعات اضافی به منظور تایید مدارک اصلی باشد.همچنین روشهای مختلفی که برای تحصیل این اطلاعات و مدارک به کار میرود،به شرح زیر است.
1-مشاهده مدارک عینی توسط خود حسابرس:
در بسیاری مواردصحت مدارکی را که در صورت های مالی درج گردیده است می توان با مشاهده عینی تایید کرد.مشاهدی عینی توسط خود حسابرس،یکی از قویترین مدارک حسابرسی است.لذا،از این طریق می توان وجود بسیاری از دارایی های مشهود از قبیل موجودی های جنسی،ماشین الات،وسائط نقلیه،اثاثیه،تجهیزات اداری و نظایر ان را به طو قطع و یقین اثبات و تایید نمود.
2-اظهار نظر شخاص ثالث:
اظهارات اشخاص ثالث به طور کتبی یا شفاهی ،اکثرا برای تایید رویداد تحت رسیدگی،کمکقابل توجهی می کند.برای مثال،اگر بدهکاران هر یک به طور مستقیم میزان بدهی خود راتایید کنند،میزان بدهی ثبت شده در دفاتر موسسه حت رسیدگی که به آنها درج گردیده است،مورد قبول آنها خواهد بود.در این صورت ،صحت چنین اقلامی برای حسابرس محرز است .
3-اسناد معتبر رسمی یا غیر رسمی:
اسناد مختلف از جمله فاکتورهای خرید و فروش،سند های دریافت و پرداخت ،رسیدهای صادره از طرف فروشندگان ،قبوض و حواله های انبار ،قراردادها،صورت جلسات مجامع عمومی ،صورت جلسات هیات مدیره و انواع مدارک معمول دیگر،رایج ترین مدارک مورد استفاده حسابرسان را تشکیل می دهند.
4-اظهارات مدیران و کارکنان دستگاه:
در ماردی برای تایید یک فعالیت انجام شده ،حسابرس می تواند به اظهارات رسمی یا غیر رسمی مقامات و کارکنا دستگاه تحت رسیدگی اتکاء کند.از به ذکر است که طی فرایند حسابرسی،مسائل متعددی پیش می اید که برای توضیح آنها تنها راه،پرسش ارزپز مسئو لان امر یا مدیران ارشد می باشد.
5-محاسبات خود حسابرس:
در کلیه مواردی که ثبت ها و عملیلت حسابداری متکی به محاسباتی است که در قسمت های مختلف دستگاه از حسابداری گرفته تا مراکز تولید ه عمل امده است ،منطقی ترین راه برای حصول اطمینان از صحت این محاسبات آن است که حسابرس خود دوباره آنها را تکرار کند.البته این عمل موقی به صورت مدارک مورد استناد است که حسابرس محاسبات خود را محفوظ نگه داشته و یا آنکه با ذکر یادداشت و یا علامت در پرونده حسابرسی مشخص می گردد،که بعدا بتواند نشان دهد که محاسبات مورد نظررا انجام داده است.در چنین صورتی ،محاسبه مجدد توسط حسابرس جزء قوی ترین مدارک حسابرسی برای موارد محاسباتی است.
6-مدارکی که براثر رویدادهای بعد ا ز تاریخ ترازنامه حاصل می شود:
ممکن است هنگام تهیه صورت های مالی شواهد و مدارکی مبنی بر وقوع امری وجود نداشته باشد.اغلب این شواهد و مدارک پس از پایان سال مالی و بستن حساب ها و پیش از خاتمه عملیات حسابرسی یا انتشار گزارش حسابرسی به دست می اید.رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه را می توان به دو گروه طبقه بندی کرد:
1-رویدادهایی که شرایط وقوع آنها در تاریخ ترازنامه و یا قبل از آن ایجاد شده است.
2-رویدادهایی که شرایط وقوع آنها بعد از تاریخ ترازنامه ایجاد شده است.
7-اطلاعات و مدارک حابرسی دیگر:
علاوه بر مدارک حسابرسی که در بالا ذکر گردید،مدارک دیگری هستند که حسابرس می توانند آنها را به عنوان یک مدرک رد یا تایید کرده و یا به عنوان موضوع یا رقمی قبول کند.این مدارک به شرح زیر می باشد:
الف)سیستم کنترل داخلی
ب)دفاتر معین
روش ها و تکنیک های حسابرسی :
برای دسترسی به هر یک از انواع مدارک و اطلاعات حسابرسی مذکور،روش های ویژه ای مورد استفاده قار می گیرد.در اصطلاح حسابرسی آنها را روش ها یا تکنیک های حسابرسی می نامند
الف)شمارش و بازرسی عینی
مفهوم مشاهده عینی البته تنها دیدن یک کالا یا دارایی به خصوصی نمی باشد،بلکه برای اینکه حسابرس بتواند مشاهدات عینی خود را به عنوان مدرک ودلایل حسابرسی به کار برد،لازم است اشیاء یا دارایی های مورد نظر را از نزدیک بازرسی کند و مطمئن شود که آنچه مشاهده و بازرسی می کند،همانچیزی است که به دنبال تایید آن می باشد.
ب )دریافت تایید از اشخاص ثالث
پ)دریافت تایید از بدهکاران و بستانکاران
1-تاییدیه مثبت
2-تاییدیه منفی
3-تاییدیه مثبت و منفی
ت)دریافت تاییدیه از کارکنانی که از شرکت وام گرفته اند
ث)دریافت تایید از صندوقدار
ج)سندرسی
1-کافی بودن اسناد
2-معتبر بودن اسناد
3-ماهیت معامله
4-معقول بودن معامله
5-تصویب معامله
6-صحت ثبت معامله
ح)محاسبه مجدد
خ)ردیابی
د)پی گیری
ذ)نمونه گیری
ر)تطبیق اطلاعا ت مربوط با یکدیگر
ز)رسیدگی به دفاتر و مدارک معین
ع)مشاهدات و ملاحظات
غ)روشهای حسابرسی مربوط به رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه
ف)روش های بررسی تحلیلی
کتاب:حسابرسی داخلی اثر بخش
مولفان:علی کمالی زارع-عباس ارباب سلیمانی
موضوع:راههای تامین خدمات حسابرسی داخلی
کلیات
این فصل به پرسشهای اساسی "از کجا و چگونه می توان از خدمات حسابرسی داخلی استفاده کرد؟" و "چه راه کارهایی در این زمینه وجود دارد؟"،پاسخ می دهد.
این فصل ،بیشتر به سازمانهای تحت پوشش و نظارت مراجع ذیصلاح قانونی تاکید دارد که ملزم به ایجاد واحد حسابرسی داخلی می باشند.اقدامات اولیه ای را مه می توان برای ایجاد یک واحد حسابرسی داخلی انجام داد،مطرح می کند و در ادامه ،به تشریح برخی مزایا و معایب راه کارهای خاص زیر می پردازد:
- تشکیل واحد حسابرسی داخلی در درون سازمان
- خرید خدمات حسابرسی داخلی از ارائه کنندگان آن
- مشارکت با سایر سازمانها و استفاده از یک واحد حسابرسی داخلی مشترک
- استفاده بهینه از منابع ،یعنی،خرید خدمات به عنوان مکمل کار واحد حسابرسی داخلی درون سازمانی
آیا تشکیل و داشتن و داشتن واحد حسابرسی داخلی اجباری است ؟
برخی سازمانها را قانون یا مراجع ذیصلاح قانونی مربوط،ملزم به ایجاد و داشتن یک واحد حسابرسی داخلی اثر بخش کرده است.نمونه هایی از این سازمانها و مراجع ذیصلاح قانونی مربوط به شرح زیر است :
موسسه سازمان یا مرجع ذیصلاح قانونی
موسسات وابسته به بهداری
حکومتهای محلی
موسسات تامین مسکن
سازمانها و موسسات دولتی
دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی
آموزش تکمیلی شورایعالی بهداشت
قوانین انگلستان و ویلز(به جز اسکاتلند)،مرجع ذیصلاح قانونی بخصئصی وجود ندارد
سازمان تامین مسکن محرومان و همطراز آن در اسکاتلند و ویلز
خزانه دای کل
شورایعالی تامین مالی آموزش عالی در انگلستان ،اسکاتلند و ویلز
شورایعالی تامین مالی آموزش تکمیلی در انگلستان،اسکاتلندو ویلز
اقدامات اولیه
پس از تصمیم گیری درباره ایجاد واحد حسابرسی داخلی باید بهترین راه کار برای دستیابی به آن را از بین راه کارهای موجود انتخاب کرد.گردانندگان و مدیریت سازمانها باید این راه کارها را با توجه به نیازهای خاص سازمانی خود،مورد توجه قرار دهند.
برای ایجاد واحد حسابرسی داخلی مناسب و اثر بخش راه مستقیمی وجود ندارد،هر چند که مشورت اولیه با حسابرسان مستقل یا احتمالا با مرجع ذیصلاحقانونی مربوط،می تواند مفید باشد.
ضرورت اصلی برای سازمانهای کوچک ،وجود یک واحد حسابرسی داخلی حرفه ای و اثر بخش،اما انعطاف پذیر و پاسخگو است.
راه کارهای موجود و مزایا و معایب هر یک بهترین را کار طبیعتا به شرائط خاص هر سازمان بستگی دارد.اما،در این زمینه چهاراه کار عمده به شرح زیر وجود دارد:
- تشکیل واحد حسابرسی داخلی در درون سازمان
- خرید خدمات حسابرسی داخلی ار ارائه کنندگان آن
- مشارکت با سایر سازمانها و استفاده از یک واحد حسابرسی داخلی مشترک
- استفاده بهینه از منابه ،یهنی ،خرید به عنوان مکمل کار واحد حسابرسی داخلی درون سازمانی.
انتخاب هر یک از راه کارهای بالا مستلزم دقت و توجه در بکارگیری اشخاص یا واحد هایی است که دانش و تخصص لازم را در زمینه حسابرسی داخلی دارند.
تشکیل واحد حسابرسی داخلی در درون سازمان:
تعداد اعضای حسابرسی داخلی می تواند از یک نفر پاره وقت که علاوه بر حسابرسی ،دارای وظیفه دیری نیز باشد تا گروههای کوچک حسابرسان داخلی ،فرق می کند.استقلال حسابرسیداخلی در درون سازمان ،مزایای زیر را در بر دارد:
- رازداری وحفظ اسرار سازمان.
- شناخت کامل سازمان.وجود کارکنان وظیفه شناس دائمی
- کاهش یا نبود انعطاف پذیری
- دشواری در پیشرفت کارکنان
- محدودیت در دامنه مهارتهای کارکنان
- دشواری دستیابی به استقلال کامل حسابرسی
- احتمال کم بودن منابه لازم در سازمانهای کوچک
خرید خدمات حسابرسی داخلی ار ارائه کنندگان آن:
این راه کار تا سالهای اخیر عبارت بود از خرید خدمات حسابرسی داخلی از موسسات حسابرسی.اما امروزه ،تعداد روز افزونی از موسسات تخصصی به ارائه خدمات حسابرسی داخلی پرداخته اند و موسسات شناخته شده نیز خدمات موجود خود را گسترش داده اند.
خرید خدمات حسابرسی داخلی دارای مزایای زیر است:
- استقلال ارائه کننده خدمات حسابرسی داخلی از سازمان
- کسب ایده های جدید از سایر منابع
- انعطاف پذیری قابلیت دسترسی به منابع
موارد زیر از جمله معایب خرید خدمات حسابرسی داخلی است:
- احتمال بالا بودن نسبی هزینه
- حضور نداشن همیشگی مکارکنان حسابرسی داخلی
- نبود اطمینان از وجود کارکنان در سطح کمک حسابرس
مشارکت با سایر سازمانها و استفاده از یک واحد حسابرسی داخلی مشترک
در مواردی که یک سازمان،توان مالی لازم را برای ایجاد واحد حسابرسی داخلی ندارد و نخواهد از خرید خدمات حسابری داخلی نیز استفاده کند،می تواند همراه با گروهی دیگر از سازمانهای مشابه خود،یک واح حسابرسی داخلی را به صورت مشارکتی به وجود آورد. این روش بیشتر درسازمانهای بهداشتی و درمانی و موسسات تامین مسکن بکار گرفته شده است.
تشکیل این گونه مشارکتها،مزایای زیر را برای سازمانهای عضو دارد:
- کنترل و نظارت مستقیم بر واحد حسابرسی داخلی
- تداوم خدمت کارکنان واحد حسابرسی داخلی
- استقلال واحد حسلبرسی داخلی از هر یک از سازمانهای عضو
استفاده از این روش دارای معایب زیر است:
- تفکیک و تقسیم حسن وظیفه شناسی
- کمبود انعطاف پذیری در دوره های پر کاری /کم کاری
- انعطاف نا پذیری هزینه خدمات به دلیل وجود بودجه مصوب
استفاده بهینه از منابع:
استفاده از منابع یعنی خرید خدمات تخصصی و حرفه ای تکمیلی بر حسب لزوم و تلاش برای تعدیل و اصلاح برخی نارساییها یی که در بالا به آن اشاره شد:به ویژه،نارساییهای ناشی از داشتن یک واحد کوچک حسابرسی داخلی و برخی ترتیبات مشارکتی .دلایل موافق و مخالف جدیدی برای این راه کار ارائه نمی شود، چون راه کاری است بینا بینی و مسایل مربوط به آن در راه کارهای دیگر ،مورد ملاحظه قرار گرفته است
استفاده از کارشناسان بطور مقطعی و به نظور بهبود نقش حسابرسی داخلی درون سازمانی به ویژه برای بررسیهای زیر ،سودمند است:
- تکنولوژی اطلاعات
- قراردادها
- مالیات
- پی جویی سوءاستفاده های مالی
بررسی و مرور دوباره توسط کارشناسان واحدهای دیگر سازمان می تواند بطور موردی صورت گیرد یا بنا به رویه.
نکات اساسی
- راه کار استاندار شده و منحصر به فردی برای تشکیل یک واحد حسابرسی داخلی مناسب و اثربخش،وجود ندارد.
- در صورت امکان باید نظر مشورتی تمام منابع اطلعاتی ،شامل مراجع ذیصلاح قانونی ،حسابرسان مستقل و سازمانهای مشابه دیگر کسب شود.
- تنها اشخاص و موسساتی باید بکار گرفته شوند که از دانش و صلاحیت حرفه ای لازم در زمینه حسابرسی داخلی بر خوردار باشند.
- خدمات حسابرسی داخلی باید به گونه ای تامین شود که حرفه ای و با کیفیت بالا،اما انعطاف پذیر و پاسخگوی نیازهای سازمان باشد.
- استقلال حسابرسی داخلی در هی شرائطی نباید خدشه دار شود.
کتاب :اصول حسابداری
مولف:یحیی حساس یگانه
موضوع:شرکتهای سهامی سازمان و حقوق صاحبان سهام:
تعریف شرکت سهامی:
شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی آنهاست
شرکتهای سهامی به دو نوع تقسیم شده اند:
1-شرکتهائی که موسسان آنها قسمتی از سرمایه را با فروش سهام به مردم تامین می کنند. این شرکتها را شرکتهای سهامی عام می گویند.
2-شرکتهایی که تمام سرمایه آن را در موقع تاسیس منحصرا موسسان تامین می کنند.این شرکتها را شرکتهای سهامی خاص گویند.
مزایای شرکتهای سهامی
1-محدودیت مسولیت سهامداران:بر خلاف موسسات تک مالکی و شرکتهای تضامنی،طلبماران شرکت سهامی قانونا ادعایی به داراییهای سهامداران ندارند و بدهیهای شرکت از محل داراییهای آن وصول می شود.
2-تجمع سرمایه های کوچک:شرکت سهامی محل مناسبی برای تجمع و به کارگیری رمایههای کوچکی است که به تنهایی برای فعالیت عمده تجاری کافی نیست.
3-سهولت و نقل و انتقال سهام:نقل و انتقال سهام در شرکتهای سهامی به سادگی انجام می شود.
4-استمرار موجودیت:شرکتهای سهامی ،که شخصیت حقوقی آنها مستقل از مالکان آنهاست ،تداوم موجودیت دارند.با وجو اینکه ،با نقل و انتقال سهام ،سهامداران شرکتهای سهامی تغییر می کند،سازمان و موجودیت شرکتها ی سهامی بدون توجه به این تغییر بهفعالیت خود ادامه می دهد.
5- تعیین هیئت مدیره:شرکت سهامی به وسیله هیئت مدیره ایکه از بین صاحبانسهام نتخاب شده و کلا یا بعضا عزل پذیرند اداره خواهد شد.
معایب شرکتهای سهامی:
1-مالیات بر دارآمد شرکتهای سهامی:در شرکتهای سهامی ابتدا10 درصد درامد مشمول مالیات مشود و از درامد سهامداران به ترتیب مقرر در قانون مزپذکور ،محاسبه و وصول می شود.
2-رعایت مقررات بیشتر:تاسیس،اداره و انحلال شرکتهای سهامی تابع قوانین و مقررات خاصی است ،در حالی که موسسات تک مالکی و شرکتهای تضامنی اده تر تاسیس،اداره و منحل می شوند
سازمان شرکتهای سهامی:
برای تاسیس شرکتهای سهامی ،موسسان اساسنامه ای را تنظیم می کنند و به اداره ثبت شرکتها تسلیم می کنند.
هزینه تاسیس:
مراحل مختلف تاسیس شرکتهای سهامی هزینه هایی در بر دارد از قبیل ،هزینه تهیه و تنظیم اساسنامه،وکیل و مشاور حقوقی،ثبت شرکت در اداره ثبت شرکتها،انتشار آگهی در روزنامه های رسمی و کثیرالانتشارو... این هزینه ها دارایی اند و به نام هزینه های تاسیس در دفاتر شرکتهای سهامی ثبت و در ترازنامه با عنوان سایر داراییها طبقه بندی می شود.
حقوق قانونی سهامداران:
1-حق رای برای انتخاب هیئت مدیره .
2- حق دریافت سهمی از سئد شرکت
3-حق تقدم خرید سهام جدید
4-حق سهیم بودن در داراییهای شرکت هنگام انحلال
وظایف هیئت مدیره:
مهمترین وظیفه هیئت مدیره و مدیر عامل حفظ منافع احبان سهام است و برای انجام وظایف محوله،سیاستهای کلی و خط مشی های شرکت را تعیین می کند.
حسابداری در حقوق صاحبان سهام:
حقوق صاحبان سهام در شرکتهای سهامی مانند سرمایه سایر موسسات معادل تفاوت خالص داراییها و بدهیها است.دو منبع مهم حقئق صاحبان سهام در شرکتهای سهامی عبارتند از :
1-سرمایه گذاریسهامداران
2-مانده سود(زیان)انباشته
انده حساب خلاصه سود و زیان در پایان سال مالی نگام بستن حسابها به حساب سود(زیان)انباشته منتقل می شود
حقوق صاحبان سهام در ترازنامه
حقوق صاحبان سهام:
سهام سرمایه 5000000
سود انباشته 2000000
جمع حقوق صاحبان سهام 7000000
و اگر شرکت دارای زیان باشد
سهام سرمایه 5000000
سود(زیان) انباشته 1500000
جمع حوق صاحبان سهام 3500000
همان طور که می بسنید ،سهام سرمایه در هر دو حالت مساوی 5000000 ریال است .در حالت اول ،مانده سود انباشته جمع حقوق صاحبان سهام را افزایش می دهد و در حالت دوم ،مانده (زیان)انباشته جمع حققوق صاحبان سهام را کاهش می دهد.
سود نقدی سهام:
یکی از وظایف هیئت مدیره سرکتهای پیشنهاد توزیع سود سهام به مجامع عمومی صاحبان سهام است.به موجب ماده 240 قانون تجارت "...نحوه پرداخت سود قابل تقسیم را مجمع عمومی تعیین می کند و اگر مجمع عمومی در خصوص نحوه پرداخت تصمیمی نگرفته باشد،هیئت مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد کرد.ولی در هر حال پرداخت سود به صاحبان سهام باید ظرف هشت ماه پس از تصمیم مجمع راجع به تقسیم سود انجام پذیرد."به موجب ماده 90 قانون مذکور"...تقسیم ده درصد از سود ویژه سالانه بین صاحبان سهام الزامی است ."
سهام سرمایه
سهامداران سرمایه شرکتهای سهامی را به صورت سهام سرمایه در قبال وجه نقد و سایر داراییها تامین می کنند.سهام سیرمایه شرکتهای سهامی از اجزایی به نام سهم تشکیل می شود. سهام سرمایه شرکتهای سهامی یا به صورت سهام عادی است یا سهام ممتازو یا ترکیبی از این دو.
صرف سهام:
صرف سهام که اضافه بر ارزش اسمی سهام دریافت می شود سود شرکت سهامی عام نیست. صرف سهام بخشی از سرمایه گذاری صاحبان سهام در سهام شرکت سهامی است که به ارزش اسمی سهام در ترازنامه افزوده می شود و جمع سرمایه پرداخت شده را نشان می دهد.
انتشار سهام پول ارزش اسمی:
در برخی کشورها،بر اساس قئانین موضوعه حاکم بر شرکتهای سهامی ،انتشار سهام بدون ارزش اسمی رایج است.هنگام انتشار سهام بدون ارزش اسمی ،در دفاتر شرکت سهامی ،حساب وجوه نقد(یا سایر داراییها)بدهکار و حساب سهام سرمایه بستانکار می شود و حسابی به نام صرف یا کسر سهام در دفاتر شرکت سهامی برای فروش این گونه سهام وجود نخواهد داشت.
به موجب قانون تجارت ،انتشار سهام بدون ارزش اسمی در کشورمان رایج نیست.
سهام ممتاز و سهام عادی:
در اساسنامه شرکتهای سهامی انواع سهام وتعدادی که منتشر می شودذکر می شود.سهامی که اکثر شرکتهای سهامی منتشر می کنندهام عادی است.به موجب ماده 24 قانون تجارت ،سهام عادی به صورت زیر تعریف شده است"سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب ان در شرکت سهامی می باشد.ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد."در برخی مواردشرکتهای سهامی نوع دیگری از سهام را که سهام ممتاز نام دارد نیز منتشر می کنند.سهام ممتاز قسمتی از مالکیت شرکت سهامی است که در مقایسه با سهام عادی امتیازات خاصی دارد.
ویژگیهای سهام ممتاز:
1-اولویت سهام ممتاز از نظر تقسیم سود
2-حق رای بیشتر نسبت به سهام عادی
3- اولویت در دریافت داراییها هنگام انحلال شرکتهای سهامی
4- سهام ممتاز قابل تبدیا به سهام عادی
اولویت سهام ممتاز از نظر تقسیم سود ،حق رای بیشتری نسبت به سهام عادی ،اولویت در دریافت داراییها هنگام انحلال شرکت سهامی و سهام ممتازقابل تبدیل به سهام عادی از ویژگیهای سهام ممتاز است.
دارندگان سهام ممتاز نسبت به سهامداران عادی برای دریافت درصد ثابتی از سود شرکت سهامی اطمینان کامل دارند که معمولا به صورت درصدی از ارزش اسمی سهام ممتاز بر روی اوراق سهام ممتاز مشخص می شود و سود قبل از پرداخت به سهامداران عادی به سهامداران ممتاز تعلق می گیرد.
برای اطمینان بیشتر سهامداران ممتاز از نظر دریافت سود و تشویق خریداران این سهام ممکن است در اساسنامه شرکتهای سهامی قید شود در صورتی که در یک یا چند سال مالی به علت زیانهای وارده یا گسترش عملیات شرکت سود سهام پرداخت نشود،سود تضمین شده سهام ممتاز انباشته خواهد شد. این نوع سهام را سهام ممتاز با سود انباشته گویند.
در مواردی که شرکتهای سهامی در مقابل تحصیل داراییها ی غیر نقدی یا خدمات سهام منتش می کنند،قیمت بازار خدمات یا ذ=داراییهای تحصیل شده مبنای اندازه گیری این رویداد مالی قرار می گیرد.در صورتی که ارزش بازار سهام شرکت مشخص باشد،ارزش ازار سهام مبنای اندازه گیری این رویداد مالی قرار خواهد گرفت.در ایران به موجب قانون تجارت،مبنای اندازه گیری این قبیل رویداد مالی ارزیابی کارشناس رسمی دادگستری است.
کتاب:اصول حسابداری
مولف:یحیی حساس یگانه
موضوع:کنترل داخلی رویدادهای مالی نقدی
یکی از هدف های مهم سیستم کنترل داخلی ،محافظت از داراییهای موسسه و جلوگیری از اتلاف ،سوء ،استفاده،یا تقلب است.با توجه به تکرار رویدادهای مالی نقدی در موسسات مختلف و امکان سوء استفاده و تقلب در این مورد،وجه نقد از ارقام با اهمیت داراییهای موسسات است و اموختن کنترل رویدادهای مالی نقدی،در حسابداری اهمیت ویژهای دارد.
تعریف وجوه نقد:
وجوه نقد ، از دیدگاه حسابداران ،عبارت است از پول نقد به صورت سکه و اسکناس موجود در موسسه،موجودی حسابهای جاری نزد بانکها و هر نوع اوراق بهاداری که بدون هیچ گونه قید و شرط به جای پول در معاملات پذیرفته می شوند.
به طور کلی، باید گفت که وجوه نقد جاری ترین دارایی یک موسسه است که بدون صرف وقت و تشریفات خاص برای معاملات مختلف قابل استفاده است ،و به کارگیری آن برای خرید انواع داراییها و پرداخت بدهیها و هزینه ها،هیچ گونه تعهد یا محدودیتی برای موسسه ایجاد نمی کند.
گزارشگیری وجوه نقد در ترازنامه:
وجوه نقد و میزان آن در مقایسه با سایر داراییها و اقلام ترازنامه از اهمیت بیشتری برخوردار است و مدیران و مسولان موسسات نیز توجه خاصی به وجوه نقد و جریان آن در موسسه تحت سرپرستی خود دارند. این توجه استفاده کنندگان از صورتها و گزارشهای مالی به وجوه نقد معلول علتهای زیر است:
1- حساب وجوه نقد از پر گردش ترین و فعال ترین حیابهای دفاتر موسسات مختلف است.
2- جوه نقد ،نقدترین و در دسترسترین دارایی موسسه است که هر لحظه و به سرعت می توان ان را به دیگر داراییها تبدیل و یا صرف رداخت بدهیها و هزینه ها کرد.
3- طی دوره مالی ،وجوه نقد در موسسات بازرگانی و تولیدی به صورت زیر است:
4-موجودی وجوه نقد از مهمترین عوامل تشکیل دهنده صورت نسبت جاری و نسبت آنی است
مسئولیتهای مدیریت وجوه نقد:
1 -تامین دقت و صحت عملیات حسابداری دریافتها و پرداختهای نقدی و مانده وجوه نقد.
2-ممانعت از خسارت نشی از تقلب ،اختلاس،سوء استفاده و سرقت وجوه نقد
3- نگهداری مبالغ کافی وجوه نقد برای اقلامی که لزوما بایستی به صورت نقدی پرداخت شوند
4 – سرمایه گذاری وجوه نقد بلا استفاده
مبانی اعمال کنترل داخلی وجوه نقد:
وجوه نقد به علت سهولت در جابجایی و مطلوبیت فراوانی که نزد همه دارد،بیش از سایر داراییها در معرض سرقت ،سوء استفاده و اختلاس است .با علاوه بخش عمده ای از رویدادهای مالی موسسات شامل دریافتها وپرداختهای نقدی است. با عنایت به این دو موضوع ،کنترل داخلی برمجوه نقد از نظر مدیریت و کارکنان موسسات اهمیت شایانی دارد.
کنترل داخلی مناسب و مطلوب بر وجوه نقد مانند اعمال کنترل داخلی بر سایر داراییها مستلزم اقدامات زیر است.
اولا:وظیفه نگهداری دارایی باید از وظیفه نگهداری سوابق حسابداری آن جدا باشد.
ثانیا:ثبت فعالیت های مختلف حسابداری باید بین کارکنان تقسیم شود،بطوی که کار یک کارمند را کارمند دیگری رسیدگی کند.تقسیم دقیق وظایف ،سرقت و سوء استفاده را تقریبا غیر ممکن خواهد کرد.
عمده اقداماتی که برای کنترل داخلی بر وجوه نقد باید انجام شود به قرار زیر است.
1- تفکیک وظیفه صندوقداری از نگهداری حساب وجوه نقددر دفاتر موسسه و سوابق حسابداری آن.
2- تنظیم فهرست دریافتهای نقدی روزانه برای کنترل و منظور کردن در حسابهای مربوط.
3- واریز دریافتهای نقدی روزانه به حساب جاری موسسه نزد بانک.
4- انجام کلیه پرداختهای نقدی توسط چک از حساب جاری بانکی موسسه فقط برای پرداختهای جزئی ،آن هم از محل تنخواه گردانی که به همین منظور ایجاد می شود.
5- بررسی و تصویب هزینه ها و سایر پرداختها قبل از پداخت یا صدور چک برای پرداخت آنها.
6- تفکیک وظیفه تصویب هزینه ها و سایر پرداختها از وظیفه امضای چکهایی که برای پرداخت صادر می شود.
7- تفکیک وظایف دریافتهای نقدی از پرداخت های نقدی
دریافتهای نقدی :
دریافتهای نقدی روزانه در موسسات،عمدتا شامل دریافتهای نقدی از بدهکاران بابت مطالبات موسسه و دریافتهای نقدی بابت فروش نقدی است.
1- استفاده از ماشسن صندوق
2- استفاده از برگ فروش نقدی
3- استفاده از برگ دریافت صندوق
4- وجوه نقد دریافتی از طریق پست
کسور و اضافات صندوق:
گاهی حتی پس از کنترل موثر بر وجوه نقد،امکان دارد اشتباهاتی در دریافتها و پرداختهای نقدی به وجود بیاید.چنین اشتباهاتی معمولا در شمارش پولهای دریافتی و یا پرداختی رخ می دهد.در پایان روز وجوه نقد حاصل از دریافتهای نقدی شمارش و با جمع نوار ماشین صندوق فروش مقایسه می شود.در صورتی که بین وجوه نقد و جمع نوار ماشین صندوق اختلاف فاحشی وجود داشته باشد موضوع به سرعت و به طور دقیق بررسی می شود.در پایان روز کسری و اضافات صندوق باید در حسابهای موسسه منعکس شود.
پرداختهای نقدی:
برای اعمال کنترل داخلی موثر بر رداختهای نقدی ،جمع دریافتهای نقدی روزانه عینا به حساب جاری نزد بانک واریز و تمام پرداختها (به استثنای پرداختهای جزئی)به وسیله چک از حساب جاری بانکی انجام می شود.اغلب موارد سوء استفاده و تقلب در وجوه نقد ناشی از عدم کنترل پرداختهای نقدی است. بنابراین اعمال کنترل داخلی موثر بر پرداختهای نقدی مهمتر از کنترل داخلی بر دریافتهای نقدی و بخش عمده کنترل داخلی بر وجوه نقد است .
حساب جاری بانکی:
به منظور اعمال کنترل موثر بر پرداختهای نقدی ،غالبا موسسات با افتتاح یک یا چند حساب جاری،تمام دریافتهای نقدی را به این حسابها واریز و کلیه پرداختهای نقدی را از طریق همین حسابها انجام می دهند.
افتتاح حساب جاری نزد بانک:
افتتاح حساب جاری نزد بانک با تشریفات خاصی انجام می شود.مهمترین فرمی که در زمان افتتاح حساب جاری نزد بانک باید دقیقا تکمیل شود ،کارت نمونه امضاء است .در موسسات بزرگ بهتر است چکها حداقل با امضای دو نفر باشد و این افراد نقشی در تایید و تصویب اسناد هزینه ها نداشته باشد.بعد از این مراحل بانک دسته چکی را به دارنده حساب جاری می دهد.
صورتحساب بانک:
معمولا بانکها در پایان هر ماه و یا در مواقعی که دارنده حساب جاری درخواست کندصورتحساب مدت مشخصی را ارسال می کنند.صورتحساب بانک یا دفاتر موسسه دارنده حساب جاری تطبیق داده می شود. این مقایسه به منظور حصول اطمینان از مطابقت میزان موجودی نزد بانک با حساب بانک در دفاتر موسسه صورت می گیرد.
تطبیق دفاتر دارنده حساب جاری با صورتحساب ارسالی بانک :
معمولا مانده حساب جاری در دفاتر دارنده حساب جاری و صورتحساب ارسالی به دلایل زیر با یکدیگر مطابقت نخواهد داشت:
الف)مبالغی که در دفاتر دارنده حساب جاری در حساب بانک ثبت شده ولی در صورتحساب ارسالی بانک منعکس نیست.
1- چکهای معوق
2- سپرده های بین راهی (وجوه بین راهی)
3- چکهای لاوصول
ب)مبالغی که در صورتحساب بانک ثبت گردیده ولی هنوز دردفاتر موسسه دارنده حساب جاری ثبت نشده است .
1- وجوه واریزشده به حساب جاری نزد بانک توسط دیگران
2- کارمزد خدمات و سایر هزینه های بانکی
3 – واخواست اسناد تجاری تنزیل شده
صورت مغایرت بانکی:
صورت مغایرت بانکی عبارت از صورتی است که موارد اختلاف بین مانده صورتحساب ارسالی بانک و مانده حساب بانک دردفاتر موسسه دارنده حساب جاری را در زمان معینی نشان می دهد.صورت مغایرت بانکی حداقل ماهی یکبار ویا در مواقع ضروری دیگر تهیه می گردد.با تنظیم صورت مغایرت بانکی می توان به علل بروز اختلاف بین صورت حساب ارسالی بانک و دفاتر موسسه پی برد.
کتاب :اصول حسابداری مدیریت
مولفان:چارلز هورن گرن،والتر هارسون و مایکل رابینسون
ترجمه و اقتباس:دکتر ایج نوروش
موضوع:حسابداری شعب
شعبه و نمایندگی فروش:
امروزه شرکتهای تولیدی و بازرگانی اغلب در بیش از یک منطقه به امر تجارت مشغول هستند و بدین لحاظ اغلب به منظور عرضه محصولات خود در بازارهای مختلف اعم از داخل یا خارج از کشور مبادرت به افتتاح شعبه در مناطق مختلف می نمایند.اصطلاح شعبه به یک واحد تجاری اطلاق می شود که در محلی دور از مقر اصلی شرکت واقع گردیده و به نگهداری و فروش کالا ،و وصول مطالبات از مشتریان مبادرت می ورزد. لازم به ذکر است که شعبه شخصیت حقوقی یا قانونی مستقل ندارد و صرفا بخشی از یک واحد تجاری به شمار می رود.
بین شعبه و نمایندگی فروش یک وجه تمایز اساسی وجود دارد :نمایندگی فروش به بخشی از یک ئاحد تجاری اطلاق می شود که فقط برخی از فعالیتهایی که به طور معمول به عهده یک شعبه است را انجام می دهد.
سیستمهای حسابداری شعب :
حدود و وسعت عملیات حسابداری یک شعبه و خط مشی واحد تجاری بستگی دارد .یک واحد تجاری ممکن است مجموعه کاملی از سوابق حسابداری را در اختیار شعبه قرار دهد و در مقابل واحد تجاری دیگری کلیه سوابق حسابداری شعبه را به طور متمرکز در اداره مرکزی شرکت نگهداری نماید.
بدین ترتیب از نقطه نظر سیستم حسابداری شعب را می توان به سه دستهتقسیم نمود:
1- شعبی که برای عملیات خود سوابق حسابداری مستقل و جدا از اداره مرکزی نگهداری می کنند
2- شعبی که کلیه سوابق حسابداری عملیات آنها در اداره مرکزی واحد تجاری نگهداری میشود
3- شعبی که در خارج کشور تاسیس می شود
سیستم حسابداری غیر متمرکز:
در سیستم حسابداری غیر متمرکز ،شعبه برای عملیات خود سوابق مستقل و جداگانه از اداره مرکزی نگهداری می کند . در این سیستم ،شعبه در فواصل زمای معین ،صورتهای مالی خود را تهیه نموده و به اداره مرکزی ارسال می نماید.سپس این صورتهای مالی همراه صورتهای مالی شعب دیگر با صورتهای مالی اداره مرکزی ترکیب شده و صورتهای مالی کل واحد تجاری تهیه می گردد.
مبادلات بین اداره مرکزی و شعبه:
همزمان با تاسیس شعبه توسط یک واحد تجاری ،حسلب سرمایه گذاری در شعبه در دفاتر اداره مرکزی واحد تجاری افتتاح و متقابلا شعبه نیز حسابی به عنوان اداره مرکزی در دفاتر خود باز می کند .حساب سرمایه گذاری درشعبه در قبال وجوه نقد ،کالاهای ارسالی و خدمات ارائه شده به شعبه و همچنین سود ویژه گزارش شده توسط شعبه بدهکار و بابت وجوه نقد و سایر داراییهای دریافتی از شعبه و همچنین زیان گزارش شده توسط شعبه بستانکار می گردد.
حساب اداره مرکزی در دفاتر شعبه ،بابت کلیه وجوه نقد دریافتی ،کالا و سایر منابع تهیه شده بوسیله اداره مرکزی بستانکار می گردد.بح حساب اداره مرکزی و حساب سرمایه گذاری در شعبه ،حسابهای متقابل اطلاق می شود.
روشهای مختلف قیمت گذاری کالاهای ارسالی به شعب توسط اداره مرکزی
برای صورتحساب کردن کالاهای ارسالی به شعبه توسط اداره مرکزی سه روش مختلف وجود دارد :
1- به بهای تمام شده
2- به بهای تمام شده بعلاوه درصدی معین سود
3- به قیمت فروش یا خرده فروشی
ارسال کالا به شعبه به منزله فروش تلقی نمی شود زیرا مالکیت ان کالا هنور از واحد تجاری انتقال پیدا نکرده است.
گردآورنده:
مسعود صابری(مدیریت بازرگانی)
شماره دانشجویی 880337638
دانشگاه آزاد واحد لامرد
استاد مربوطه:
محمد محمدی
