هدف، انتظار میرود پس از مطالعه این گفتار بتوانید ویژگی ها و خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری را تشکیل دهید و هرکدام را تشریح کنید.
علاوه بر رعایت مفروضات و اصول حسابداری که بیان گردید، اطلاعات منعکس در صورتهای مالی هنگامی میتواند در تصمیم گیری استفاده کنندگان موثر و مفید واقع گردد که از ویژگی های کیفی خاصی برخوردار باشد. مهمترین این ویژگی ها یا خصوصیات کیفی عباتند از:
1. مربوط بودن
2. قابلیت اتکاء
3. قابلیت مقایسه
«1.مربوط بودن» یکی از ویژگی های کیفی و اساسی اطلاعات حسابداری است. ارائه اطلاعات مربوط، تصمیم گیرندگان را در اخذ تصمیمات منطقی یاری میدهد و میتواند عاملی برای جلوگیری از بروز ابهام و سردرگمی در بررسی و مطالعه اطلاعات مالی محسوب میشود. اما تعیین این که چه اطلاعاتی مربوط است و چه اطلاعاتی نا مربوط، مسلما کار ساده ای نیست. زیرا «مربوط بودن» یک ویژگی نسبی است و محتوی آن به استفاده کنندگان اطلاعات مالی و خوایتهای آنان بستگی دارد. به طور کلی میتوان گفت اطلاعاتی مربوط محسوب میشود که در تصمیم گیری ها موثر و نقش آن با اهمیت باشد. بنابراین مربوط بودن را میتوان تاثیرگذاری اطلاعات حسابداری بر تصمیمات استفاده کنندگان در مورد نتایج رویدادهای گذشته و پیش بینی اثرات رویدادهای فعلی و آتی یا تایید یا تعدیل انتظارات قبلی، تعریف کرد. ویژگی مربوط بودن اطلاعات مالی مبتنی بر مفاهیم اهمیت، به موقع بودن، رجحان محتوی بر شکل، قابل فهم ودن و افشای کامل است که هر یک از این مفاهیم یا ویژگی های فرعی در زیر تشریح می شود:
الف) اهمیت - اهمیت در حسابداری یک مفهوم نسبی است که کیفیت و کمیت آن از طریق میزان تاثیری که اطلاعات حسابداری بر تصمیم گیری ها دارد ارزیابی و تعیین میگردد. به طور کلی میتوان گفت که بنابر اصل اهمیت، رعایت دقیق مفاد و ضوابط استانداردهای حسابداری و گزارشی مالی در مورد مبالغ فاقد اهمیت الزامی نیست.
ب) به موقع بودن – به موقع بودن به موضوع مناسب بودن زمان ارائه اطلاعات مالی اشاره دارد، زیرا بسیاری از انواع اطلاعات، به ویژه اطلاعات مالی، نسبت به گذشت زمان حساسیت زیادی دارند و به سرعت ارزش خود را از دست میدهند. از این رو، اطلاعات حسابداری نمیتواند مربوط محسوب شود مگر این که به موقع باشد،یعنی در زمان مناسب در دسترس تصمیم گیرندگان قرار گیرد.
ج) رجحان محتوی بر شکل – در حسابداری و گزارشگری مالی بر محتوی اقتصادی عملیات و رویدادها تاکید میشود، هر چند شکل عملیات و رویدادها مغایر با محتوی آنها باشد و نحوه عمل دیگری را ایجاب کند.حسابداران و حسابرسان مستقل هنگام برخورد با معاملات با اشخاص وابسته نیز باید به محتوی این گونه معاملات و نه شکل قانونی آنها،توجه کنند.
د) قابل فهم بودن – صورتهای مالی باید برای اشخاصی که دانش متعارفی از حسابداری دارند، بالقوه قابل فهم و قابل استفاده باشد. به همین دلیل ویژگی قابل فهم بودن را وابسته به دانش استفاده کنندگان گزارشهای مالی میدانند.
حرفه حسابداری نیز مانند سایر حرفه ها اصطلاحاتی مخصوص خود دارد. هر چند استفاده از اصطلاخات فوق العاده تخص و تکنیکی ممکن است برای برخی از حسابداران و حسابرسان خبره جالب باشد، اما میتواند صورتهای مالی را غیر قابل فهم و اطلاعات منعکس دز آن را عملا نامربوط نماید. بنابراین، دز تهیه صورتهای مالی باید از به کارگیری اصطلاخات مبهم و نامانوس پرهیز شود و سرفصلها و عناوین اقلام به گونه ای انتخاب شود که به قابلیت فهم اطلاعات ارائه شده، لطمه ای وارد نگردد.
ه) افشای کامل – هدفهای حسابداری و گزارشگری مالی ایجاب می کند که اطلاعات مربوط به گونه ای مناسب و کامل افشاء شود. با اهمیت ترین و مربوط ترین اطلاعات باید از طریق انعکاس در متن صورتهای مالی اساسی، افشاء شوند؛ مشروط بر این که چنین افشایی، لطمه ای به شکل و محتوای صورتهای مزبور وارد نکند. اطلاعاتی که ویزگی های لازم را برای انعکاس در متن صورتهای مالی ندارند، نظیر اطلاعات غیر کمیو توصیفی و جزئیاتی که قابل ارائه از طریق صورتهای مالی به گونه ای موثر و سودمند نمی باشند، میتوان از طریق یادداشتهای همراه صورتهای مالی افشاء کرد.
«2.قابلیت اتکاء» - قابلیت اتکاء به اعتماد و اتکایی اشاره دارد که استفاده کنندگان میتوانند بر اطلاعات گزارش شده دز صورتهای مالی اساسی داشته باشند. نتایج اندازه گیریهای حسابداری هنگامی قابل اتکاء است که به طور صادقانه معرف ارزشهایی باشد که انتظار می رود یا در نظر است ارائه کند. اما به علت وجود تضاد بین ویزگیهای کیفی اطلاعات حسابداری، اگر چه یک اندازه گیری ممکن است از قابلیت اتکای زیاد برخوردار باشد ولی از لحاظ نیازهای استفاده کنندگان، مربوط محسوب نشود. همان گونه که مربوط بودن به عنوان یکی از ویژگی های کیفی اطلاعات مالی یک واقعیت است که باید مد نظر قرار گیرد، قابلیت اتکایی اطلاعات مالی نیز یک واقعیت مربوط و یک ویژگی کیفی و اساسی برای اطلاعات مالی محسوب میشود. حسابداران باید بر اساس قضاوت حرفه ای خود بین این ویژگی های کیفی متضاد، تعادل برقرار سازند.
«3.قابلیت مقایسه» - سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان، امکانات و فرصتهای سرمایه گذاری و اعطای اعتبار گوناگونی دارند. تصمیمات آنان نیز گاهی بر مبنای مقایسه عملکرد واحد تجاری مورد نظر در طول زمان و یا عملکرد چندین واحد تجاری برای دوره یا دوره های زمانی یکسان، اتخاذ می شود. این مقایسه ها هنگامی مفهوم خواهد بود که اطلاعات ارائه شده دارای کیفیت قابلیت مقایسه باشند. ویژگی قابلیت مقایسه مب
تنی بر مفاهیم (1) رعایت یکنواختی یا ثبات رویه و (2) همسانی رویه ها است.
اصول حسابداری
مولفان:علی شفیع زاده-عبدالکریم مقدم
فصل اول
