حذف صفرها بخشي از اصلاحات اقتصادي بود
گروه بازار پول- عظيم اوزدمير، ريفات انيس وهاكان آستوي سه كارشناس بانك مركزي تركيه هستند كه با دعوت بانك مركزي ايران براي انتقال تجربيات خود در يك دوره آموزشي شركت كردهاند. اين سه كارشناس در گفتوگويي كه سايت اصلاح پولي منتشر كرده است به بيان تجربه تركيه در حذف شش صفر از پول ملي پرداختهاند.
شما چه الگویی را در رفرم اقتصادي خود دنبال مي کنید؟ آیا شما الگوی خاص خود را دارید یا از الگوی کشورهای دیگر پیروی میکنید؟
من فکر میکنم اتحادیه اروپا یکی از بانکداران مهم است و ترکیه بالاخره قسمتی از این اتحادیه است. ما باید اقتصاد کشورمان را با اتحادیه اروپا هماهنگ کنیم و خواستههای آنها را انجام دهیم. معیارهایی برای پیوستن به اتحادیه اروپا وجود دارد که ما بایستی آنها را رعایت کنیم. پیوستن به اتحادیه اروپا محرک خوبی برای اقتصاد ترکیه بود. در این راستا اقتصاد ترکيه تاکنون چندین مرحله را طی کرده است. ما در سال 2001 با بحران اقتصادي مواجه شدیم که براي مقابله با آن چندین مرحله با صندوق بینالمللی پول توافقنامه امضا کردیم. تا قبل از آن زمان ما هیچ گونه توافقی با صندوق نداشتیم. بدين ترتيب مسير توسعه و چگونگي اصلاحات اقتصادي ترکيه با مشارکت صندوق بینالمللی پول طراحي شد.
امروز اقتصاد تركيه چه هدفي را دنبال ميكند؟
امروز در سال 2011 هدف منطقهای اصلی ما پیوستن به منطقه اقتصادی اروپاست. همچنین اخیرا صحبتهایی در مورد اینکه ترکیه میخواهد به عنوان قسمتی از اتحادیه اروپا درآید، وجود دارد که البته این در حد نظر است. با وجودی که اتحادیه اروپا بزرگ و منسجم است ما مراحل اصلی خاصی را باید بگذرانیم و همه آن را قبول کنیم. مثلا اینکه باید کسری بودجه را پایین بیاوریم. تورم باید کاهش پیدا کند و سیستم بانکی اصلاح شود. همه اینها مراحلی اساسی هستند و ما سعی کردیم از مراحل اصلی که به طور مداوم به تعویق میافتادند، عبور کنیم. مشکل اصل ما نوعی بیثباتی سیاسی بود. بنابراین برای هر دولتی قبول کاهش کسری بودجه و قبول هر اقدامی برای اصلاح اقتصادی و… به خاطر اهداف بیثبات آنها در انتخابات و اینکه مردم از دوره آنها راضی باشند، سخت بود. بنابراین هیچ کس اصلاح نظام بانکی یا هر اصلاح دیگری را در اقتصاد به خاطر تبعات سیاسی نمیپذیرفت.
سرانجام این کار به نتیجه رسید. درپنجاه و هفتمین دولت در واقع در آخر دولت ائتلافی همه فهمیدند که ما مجبور به انجام اصلاحات اقتصادی هستیم تا بتوانیم باقی بمانیم. در پی این دوره ما توانستیم کسب درآمد کنیم. در واقع اصلاح واحد پول ترکيه جزئي از اصلاحات اقتصادي دولت بود که در سال 2005 يك سال بعد از روي کار آمدن حزب عدالت و توسعه به رهبري رجب طيب اردوغان با هدف حذف 6 صفر از پول ملي آغاز شد. در آن دوره هم زمان با لير ترك، لير جديد ترك وارد بازار شد كه شش صفر از پول قديم كمتر داشت. تا يک سال هر دو لير قديم و جديد به طور موازي درگردش بودند و تا پنج سال افراد میتوانستند با ارائه ليرهاي قديمي، لير جديد دريافت کنند. در سال 2010 دولت تركيه پس از پنج سال لير ترك با صفرهاي متعدد را به صورت كامل از گردونه اقتصاد خارج كرد و با حذف کلمه لير جديد، نام لير جديد ترك نيز به لير ترك تبديل شد.
دورههاي تاريخي كه اقتصاد تركيه طي كرد چه بود؟
سه تاریخ مهم وجود دارد. اولین آن 1980 است که بعد از آن اقتصاد ترکیه به سمت ترقی خواهی از طريق اجراي برنامههای آزادسازی رفت. این یک تصمیم مهم بود به خاطر اینکه قبل از این تاریخ، اقتصاد ترکیه کوچک و بسته بود. اما بعد از 1980 اقتصاد بازتر و آزادتر شد. تاریخ مهم دیگر 1999 بود که مذاکرات با اتحادیه اروپا شروع شد. تاریخ مهم دیگر بعد از بحران سال 2001 بود؛ زمانی که همکاری با صندوق بینالمللی پول محرز بود. در آن زمان ما باید بخش بانکی باثبات و سالم ايجاد میکردیم، کسری بودجه دولت تحت کنترل در میآمد، عامل اصلی تورم مشخص و استقلال بانک مرکزی تامین میشد. فکر میکنم ما در رسیدن به ثبات اقتصادی در ترکیه موفق بودیم. اما امروزه ما در مورد اینکه چه چیزی شامل اصلاحات ساختاری میشود، صحبت میکنیم. اینها شامل رشد با ثبات، کاهش نرخ بیکاری، ثبات اقتصادی، کسری بودجه پایین، سلامت نظام بانکی است. خوشبختانه در حال حاضر اين متغيرهاي اقتصادي تا حدودی در سطح مناسب قرار دارند.
در ایران امروزه، صحبت از حذف صفر از پول ملی است و چند کشور به عنوان کشورهایی که در این مورد تا حدودی موفق بوده، به عنوان الگو انتخاب شدهاند که ترکیه یکی از آنهاست. نظر شما دراینباره چیست؟
بهتر است از تجربههای مختلف استفاده شود. شما میتوانید از تجربیات ما استفاده کنید و بخشی از تجربیات خودتان را با ما به اشتراک گذارید. تجربیات کشورهای موفق دیگر نيز میتواند مفيد باشد. فکر میکنم ما در حذف صفرها خیلی خوب عمل کردیم و کشور ما یک جهش اقتصادی موفق را پشت سر گذاشته و بنابراین نمونه خوبی برای شما هستیم.
آیا حذف صفرها تاثیری بر روی تورم در کشور شما داشته است؟ زیرا در این مورد در کشور ما نگرانیهای زیادی وجود دارد؟
ترس از تورم نبايد در ذهن مردم جايي داشته باشد. براي نمونه در کشور ما از محل اجراي اين سياست، نه تنها تورم افزايش نيافت، بلکه متوسط نرخ تورم در سال اجراي طرح در مقايسه با سال قبل از آن دو درصد پايين آمد.
آخرین مرحله از تغییر واحد پولی شما در 2009 بود که جدیدترین تجربه در این زمینه محسوب میگردد. به طور کلي حذف صفر از پول ملي ممکن است ابهاماتي را براي مردم ايجاد کند که منجر به مقاومت در برابر اجراي اين برنامه باشد. براي مثال، نگراني در مورد اينکه چه اتفاقی برای تورم خواهد افتاد يا تاثیر آن بر واردات و صادرات به چه صورت خواهد بود. اینها برخی از ابعاد موضوع هستند که شما آنها را تجربه کردهاید، لطفا توضيح دهيد چگونه با این موارد برخورد کردید؟ آیا جامعه شما به دو بخش موافق و مخالف در برابر این برنامه تقسیم شد؟
نه خوشبختانه هیچ کس مقابله نکرد و همه مردم حامی این طرح بودند. خبررسانی خوب قبل از آغاز طرح، آگاهی دادن به مردم از طریق تلویزیون که یک کار حرفهای بود، باعث آمادگی فضای جامعه شده بود و فکر میکنم شما باید از شرکتهای خارج از سازمان و از نظرات و امکانات روابط عمومیها در اين زمينه کمک بگیرید. با اطلاع رساني به موقع و شفاف سازي ابعاد مختلف برنامه، میتوان مانع از حاشيه سازي براي اجراي برنامه حذف صفر شد و همراهي آحاد جامعه را بدست آورد.
چه مدت قبل از انجام طرح شروع به تبلیغات برای آماده سازی ذهن جامعه برای قبول این طرح کردید؟
حدود 6 ماه قبل از انجام طرح، آگهی و تبلیغات برای این کار شروع شد. قبل از این هم تورم را در کشورمان پایین آورده بودیم؛ اتفاقی که من از آن به عنوان نوسازی یاد میکنم. تورم به طور ثابت کاهش یافت و نقطه آغازی بود بر این موضوع که در حال حاضر تورم در ترکیه نرخی ثابت است و هیچ پیشبینی مبنی بر رکود در ترکیه وجود ندارد.
آيا شما با مشکل افزايش خفيف قیمتها در اثر گرد کردن ارقام رو به رو شديد؟
داشتیم ولی خیلی کم و قابل چشمپوشی بود. ديگر كالاها نه تنها افزايش قيمت نداشتند، بلكه بعضا كاهش قيمت ناشي از رند پايين ارقام ديده شد.دليل اين امر آن بود که در ترکيه دو نظام پولي به مدت يک سال به طور موازي در جريان بودند و در این مدت کالاها و خدمات داراي برچسب قيمت به هر دو واحد پول بودند؛ لذا امکان مقايسه و تبديل قيمت از واحد پولي قديم به واحد پول جديد وجود داشت و فروشندگان کمتر امکان گرد کردن ارقام به بالا را داشتند. مضافا اينکه قطعهای اسکناس و سکه نيز به گونهای طراحي شد که امکان تسويه مبادلات خرد را نيز داشته باشد. منبع :دنياي اقتصاد
