فارکس چيست؟
فاركس ، بازار جهانى خريد و فروش ارز است . بازارى كه تمامي بانك ها (اعم از تجاري و مرکزي و سرمايه گذاري) ، مؤسسات مالى بزرگ ، شرکتهاي چند مليتي ، تاجران ، شرکتهاي بيمه ، شرکتهاي صادرات و واردات ، صندوقهاي باز نشستگي ، سفته بازها و اشخاص حقيقي در آن ارزهاى مختلفي همچون دلار ، يورو ، پوند ، ين و ... را معامله مى كنند .
فارکس بازار بين المللي تبادل ارز است. خريد و فروش در بورس هاي بين المللي: سهام ( اروپا، آمريكا و آسيا ) كالا (طلا ، نقره ، نفت ، محصولات كشاورزي ،فلزات و...) و ارز (پول رايج كشورها).
در مورد اعتبار و جهاني بودن اين تجارت مي توان گفت حدود 300 دانشگاه معتبر در سراسر جهان به صورت تخصصي اين رشته را تدريس مي كنند ، زير شاخه IT محسوب مي شود ، حدود 30 كانال تلويزيوني بصورت زنده اخبار و وقايع اين تجارت را پوشش مي دهند كه يكي از معتبر ترين آنها به نام Bloomberg از طريق اينترنت نيز قابل دسترسي است ، بيش از 10 ميليون كاربر فعال در سراسر جهان دارد، بيش از 50 هزار كارگزار در سراسر جهان سرويس دهي به كاربران اين بازار را به عهده دارند و با توجه به اينكه اين بازار در اصل يك بازار بين بانكي است و كليه بانكهاي معتبر جهان و شركتهاي بزرگ معاملات پولي خود را در اين بازار به انجام مي رسانند معتبر ترين بازار جهان است.
بازار ارز بين المللى (Foreign Exchanage ) هر دوشنبه با باز شدن بانك هاى استراليا شروع به كار مى كند. بانك هاى اين قاره شروع به معامله در بازار فارکس و دادن قيمت به مشتريان در كليه نقاط دنيا مى كنند، قبل از تعطيل شدن بانک هاي استراليا, بانك هاى كشورهاى آسيايى كه صبح را آغاز كردند اين كار را ادامه مى دهند تا چرخه فعاليت بازار فارکس به بانك هاى اروپا و آمريكا برسد. قبل از بسته شدن بازار آمريکا مجددآ بازار استراليا فعاليت خود را آغاز کرده تا بازار فارکس بودن يک ثانيه وقفه از صبح دوشنبه تا صبح شنبه به فعاليت خود ادامه دهد.بنابراين کاملآ مشخص است که بازار فارکس نمي تواند مانند بورس هاي محلي در يک مکان فيزيکي خاص محدود و متمرکز باشد. حجم معاملات روزانه در بازار فارکس نزديک به 2 ميليارد دلار است که بيش از 40% بازار تجارت الکترونيک دنيا را شامل مي شود.معاملات در بازار فارکس در گذشته اي نه چندان دور يکي ازبزرگترين امتيازات و در انحصار بانکهاي بزرگ محسوب مي شد. امروزه با توسعه و پيشرفت سريع فناوري اطلاعات, تجارت و سرمايه گذاري در بازار فارکس بسيار فراگير تر از قبل و امکان ورود سرمايه هاي متوسط و حتي کوچک نيز به اين بازار فراهم شده است.
مزيت هاي تجارت در بازار فارکس: همانطور که قبلآ اشاره شد بازار فارکس يک بازار 24 ساعته است بنابراين در بازار فارکس برخلاف بازارهاي سنتي محدوديت زماني براي انجام معاملات وجود ندارد.با توجه به امکانات موجود سرعت عمل در معاملات بازار فارکس بسيار زياد است. بطوريکه تريدر بازار فارکس در کمتر از چند ثانيه مي تواند تصميمات خود را عملي کند. برخلاف بازار هاي سنتي براي سفارش معاملات در بازار فارکس نياز به حضور در مکان خاص ( تالارهاي بورس ) و انجام تشريفات مختلف ندارد. در بازار فارکس امکان استفاده از ضريب اهرمي (Leverage) که توسط بروکر به مشتريان داده مي شود وجود دارد. البته استفاده از اين امکان در صورتي که با درايت و هوشياري معامله گر همراه نباشد بسيار خطرناک خواهد بود! مهمترين مسئله براي ورود و ادامه فعاليت بلند مدت در فارکس توجه به ريسک ذاتي اين بازار و غير قابل پيشبيني بودن نوسانات آن در اکثر اوقات است. بطوريکه حتي معامله گران حرفه اي و کارکشته نيز در شرايط ابهام آميز بازار به سختي قادر به مديريت معاملات خود مي باشند.
تاريخچه
پيش از پيدايش پول ، عمل مبادله بصورت مبادله مستقيم كالا با كالا و خدمات صورت مي پذيرفت . در ايران غلات ، در تبت بسته چاي ، در ويرجينيا بسته تنباكو ، در حبشه بسته فلفل و نمك ، در روسيه پوست سمور و در حوالي مديترانه گوسفند بعنوان معيارهاي سنجش و واحدهاي ارزش بحساب مي آمدند . اما بدليل مشكلاتي نظير پر حجم بودن يا فاسد شدن به تدريج سكه هاي فلزي بعنوان معيار ارزش مورد استفاده قرار گرفت . كم كم نقل و انتقال سكه هاي فلزي نيز مشكل بنظر مي رسيد و زمينه براي ايجاد پول كاغذي يا اسكناس فراهم گرديد . اولين بانك مدرني كه بطور رسمي به انتشار و رواج اسكناس اقدام نمود بانك انگلستان بود .
از نظر علم اقتصاد براي پول سه كاركرد مشخص وجود دارد ؛ اول بعنوان معيار ارزش ، دوم بعنوان وسيله مبادله و سوم بعنوان وسيله اي براي ذخيره ارزش . از زماني كه اسكناس جاي خود را در اقتصاد باز كرد براي مدت زيادي منتشر كنندگان آن معادل ارزش اسمي آن طلا نگهداري مي كردند .
اين نظام سه ركن اصلي داشت : الف ) پول رايج كشور نرخ برابري ثابتي به طلا داشت . ب ) بانكهاي مركزي فقط در برابر ورود طلا به كشور و يا خروج آن از كشور مجاز بودند حجم اسكناس منتشره را براساس نرخ برابري ثابتي تغيير دهند . ج ) ورود و خروج طلا از كشور آزادانه صورت مي گرفت و بر اين اساس كليه ارزهاي جهان نرخ برابري ثابتي با يكديگر و با طلا داشتند .
وقوع جنگ جهاني اول و رکود بزرگ اقتصادي و نياز كشورها به اسكناس بيشتر براي تامين منابع مالي جنگ باعث فروپاشي اين نظام شد .
عرضه و رونق پول کاغذي تورم و بي ثباتي سياسي و اقتصادي را بدنبال داشت . بنابراين نظارت ارزي بين دولتها را مي طلبيد . پس از جنگ جهاني دوم دولتها جهت بازسازي اقتصاد کشورشان تصميم گرفتند تا با ثابت نگهداشتن قيمت ارزها نسبت به دلار امريکا با آرامش و آسودگي خيال به تحکيم مبادلات تجاري بين خود بپردازند . اما اين مورد نيز تا سال 1971 بيشتر دوام نداشت (بدليل مواجه شدن امريکا با کسري موازنه تجاري) . پس از آن ، بنابر شرايط خاص جهان قرار بر اين شد که ارزها آزادانه در قبال يکديگر مبادله شوند و قيمت يک ارز با توجه به عرضه و تقاضاي بازار تعيين شود نه بواسطه سياست دولتها . پس از آن ، بانکها که به لحاظ ماهيت بانکي خود هميشه درگير جريان ارزهاي خارجي بودند ، به فکر مديريت منابع ارزي خود افتادند و بهمين جهت يک جريان بين بانکي را بوجود آوردند تا بوسيله آن بتوانند ارزهايي که فکر مي کردند در آينده ارزش بيشتري خواهند داشت را تهيه و آنهايي را که فکر مي کردند ارزش خود را از دست خواهند داد بواسطه اين جريان بفروشند . لذا بخاطر اينکه هر بانکي استراتژي خاص خود را دنبال مي کرد ، جرياني بنام تبادل ارزهاي خارجي ايجاد گرديد .
کشورها مي توانند به طرق مختلف زير نرخ تبادل ارز خود را مشخص کنند : 1) سيستم نرخ تبادل شناور که در آن ارز ، جايگاه خود را در بازار بواسطه توازن يا عدم توازن نيروهاي عرضه و تقاضا مي يابد . 2) يک سيستم ثابت نرخ تبادلات که در آن ارزش ارز توسط دولت يا بانک مرکزي مشخص مي شود . 3) سيستمي که ترکيبي از نرخ شناور و نرخ ثابت دولتي است و احتمال دخالت دولت بهدف کنترل نرخ آن ارز نيز به کرات وجود دارد .
قابل ذکر است در نظام شناور ارز ، عرضه و تقاضاي ارز تعيين کننده قيمت آن ارز مي باشد . بنابراين افزايش عرضه يا کاهش تقاضاي يک ارز در بازار موجب کاهش قيمت و افزايش تقاضا يا کاهش عرضه موجب افزايش قيمت ارز مورد معامله مي شود . بانکهايي كه قصد آنرا داشته تا براي خدمات دهي به مشتريان حداکثر بهره وري را از شناور بودن نرخ ارزها بدست آورند فعالانه به تجارت با يکديگر پرداخته و در نتيجه اين تحولات يك بازار بين بانکي بسيار بزرگ ايجاد شد طبيعتاً بازاري که ارزش معاملات روزانه اش به بيش از سه تريليون دلار مي رسد هر نوع سرمايه گذاري در هر بازار ديگري را کوچک جلوه مي دهد.
وقتي ارزش پول يک کشور در حد متعارفي کاهش پيدا کند صادرات آن افزايش و واردات آن کاهش مي يابد . از اين طريق کسري موازنه تجاري از بين مي رود و به تبع اين امر اقتصاد قوي مي شود ، نرخ بيکاري کاهش يافته و نرخ رشد اقتصادي و فعاليت اقتصادي بالا مي رود و از آنجايي که اقتصادهاي ملل مختلف در جهت هاي مختلفي حرکت مي کردند ، طبيعتاً برخي تعديلات لازم بود بنابراين محدوديتهاي ورود و خروج سرمايه توسط بيشتر کشورها حذف شدند و شرکت کنندگان اصلي بازار ارز براي تعديل کردن نرخ ارز براساس ارزشهاي مورد انتظارشان آزاد گذاشته شدند.
بطور کلي بازار تبادلات ارزي (فارکس) با مفهوم امروز آن از سال 1971 ايجاد گرديد . البته در آن زمان معاملات از طريق تلفن يا دورنگار بصورت محدود انجام مي گرفت و تنها در اختيار بانكهاي بزرگ و افراد بسيار ثروتمند بود . اما با پيشرفت وسايل ارتباطي حدوداً از سال 1998 امکان معامله از طريق شبکه اينترنت نيز فراهم گرديده است . البته مزاياي فراوان و جذابيت اين بازار سبب شده تا در طي مدتي کوتاه اين بازار به بزرگترين بازار مالي دنيا تبديل گرديده و هر روز نيز به تعداد معامله کنندگان آن افزوده شود.
ويژگيهاي بازار فارکس
نقدينگي: بازاربراساس عرضه مبالغ بالاي پول عمل مي کند و معامله گر آزادي مطلق براي باز کردن يا بستن يک معامله درنرخهاي جاري در هر لحظه را دارد. نقدينگي بالاي اين بازار جذابيت بسيار قوي براي هر سرمايه گذاردارد، چون اين امکان را به او مي دهد که هر معامله اي با هر اندازه اي را انجام دهد.
سرعت: با يک برنامه کاري 24 ساعته شرکت کنندگان بازار ارز نيازي ندارند همانند بازارهاي ديگرصبر کنند تا به اتفاقات و پيشامدهاي مختلف واکنش نشان دهند.
قابليت دسترسي: امکان معامله در تمام طول شبانه روز، معامله گر نياز به انتظار جهت پيش آمدن رويدادها ندارد.
قوانين انعطاف پذير سيستم معاملاتي: يک معامله در فارکس مي تواند به صلاحديد معامله گر از قبل براي زمان خاصي تعيين شود، به اين ترتيب هر کس مي تواند براي فعاليتها و معاملات آينده خود از قبل برنامه ريزي داشته باشد.
ارزش(بها)بازار: فارکس به طور سنتي هرگز براي خدمات خود هزينه اي را در نظر نگرفته است، به جز کارمزدي که به طور طبيعي در بازار براي عرضه و تقاضا بين قيمتهاي خريد و فروش در نظر گرفته مي شود.
پيشنهادات تک نرخي: با نقدينگي بالاي اين بازار، فروشها مي توانند درنرخ هاي يکسان بازار انجام مي شوند و نيز نگراني از بابت مشکلات گذرا که در رابطه با معاملات آينده و ساير سرمايه گذاريها وجود دارد را از بين مي رود ومعاملات با مبالغ معيني از ارز، در زماني مشخص و با نرخ هاي مشخصي انجام مي شود. BR>
گرايش بازار فاركس: ارز در مسيرهاي خاصي نوسان مي کند که تا محدوده زماني نسبتا" طولاني مي تواند به اين ترتيب تکرار شود. هر ارز مشخصي تغييرات موقتي خود را نشان مي دهد و به اين ترتيب فرصتهايي را در اختيار مديران سرمايه مي گذارد تا در بازار فارکس به کارببرند.
بودجه احتياطي: ميزان اعتبار در بازار فارکس فقط با توافق نامه اي که بين مشتري و بانک يا کارگزاري که او را به بازار وارد مي کند تعيين مي شود و معمولا"1:100 مي باشد. يعني هر مشتري مي تواند حتي با سپرده 1.000 دلار معامله 100.000 دلاري را انجام دهد . اين اعتبار بسيار زياد مي تواند در ارتباط با توجه به نرخهاي متغير ارزهاي مختلف سطح سوددهي و همچنين ريسک کار را افزايش دهد.
چرا نرخ ارزها مدام تغييير مي کند؟
منحنيهاي عرضه و تقاضاي ارزيک کشور در طول زمان جا به جا ميشود و همين انتقال باعث بروزتغييرات دائمي نرخ ارز خواهد شد. اين جا به جايي ممکن است براثر تغييير سليقه مردم نسبت به توليدات داخلي و خارجي – رشد متفاوت اقتصادي- تفاوت نرخهاي تورم در کشورهاي مختلف- تغييير در نرخهاي بهره- تغيير در انتظارات – مداخلات بانک مرکزي جهت انجام سياستهاي پولي و ... به وجود آيد.
مکان مرکزي بازار فارکس کجاست؟
برعکس بازارهاي سهام که مکان فيزيکي مشخصي دارند معاملات در بازار جهاني ارز در مکان خاصي متمرکز نشده است. بازار فارکس يک بازار بين بانکي مي باشد که در حقيقت معاملات بين طرفين از طريق تلفن يا شبکه الکترونيکي (SWIFT or Internet)هدايت و کنترل ميشود. البته شبکه سوئيفت توسط بانکها مورد استفاده قرار مي گيرد. در واقع زبان مشترک بانکداري بين المللي شبکه سوئيفت مي باشد.
چه کساني در بازار فارکس شرکت ميکنند؟
بازار فارکس يک بازار بين بانکي ناميده ميشود به اين دليل که بازيگر کهنه اين بازار ،بانکها اعم از(تجاري- مرکزي و سرمايه گذاري) بوده اند.اما در حال حاضربازيگران اين بازار علاوه بر بانکها شرکتهاي چند مليتي- تاجران- شرکتهاي بيمه- شرکتهاي صادرات و واردات- صندوقهاي بازنشستگي- سفته بازان- کارگزاران و اشخاص حقيقي هستند.
چه زماني بازار فارکس گشايش مي يابد؟
اين بازار 24 ساعته بوده که با با بازگشايي هر يک از مراکز مالي در جهان شروع به فعاليت مي کند به طوري که معاملات ارزي در طول شبانه روزتنها با يک تلفن يا با استفاده ازشبکه اينترنت امکان پذير است.
سيکل بازگشايي مراکز مالي جهان بدين ترتيب مي باشد : نيوزلند- سيدني- توکيو- هنگ کنگ- سنگاپور- بحرين- فرانکفورت- زوريخ- پاريس – لندن- نيويورک- شيکاگو و لس انجلس . اما بزرگترين و مهمترين مرکز مالي بازار جهاني ارز همانا لندن است . بعد از لندن بازارهاي ارزي نيويورک وتوکيو قرار دارند در ساير مراکز مالي معاملات کوچکتري صورت مي گيرد.
بنابراين بر خلاف ساير بازارهاي مالي جهان معامله گران بازارمي توانند 24 ساعته از هر گونه حوادث سياسي- اقتصادي واجتماعي که باعث نوسان در اين بازار ميشود استفاده کنند.
